Huh…. wat doet de portier in ons hoofd?

Je kind komt uit school, hij gooit zijn tas op de grond en begint al vanalles te ondernemen. Je krijgt nog net een kusje tussendoor. Je vraagt hoe zijn dag is geweest. Je krijgt geen reactie of een ‘goed’ en hij gaat verder met waar hij mee bezig is. Je ziet zijn tas liggen en je vraagt of hij nog even zijn tas wilt opruimen, voordat hij verder gaat met spelen. Dan wordt hij boos. Stampvoetend en schreeuwend dat je niet leuk bent (mild gezegd) en jij vraagt je af als ouder waar dit nu ineens vandaan komt….

Overprikkeling, wat is dat nu eigenlijk? Overprikkeling is dat een kind een overload aan prikkels heeft gehad en dit niet meer kan filteren. Of te wel een portier met een burn-out. Laten we bij het begin beginnen.

Wat is zintuigelijke prikkelverwerking?

Er komen via je zintuigen allerlei prikkels binnen, zoals kleuren, geuren, geluiden, tast en smaken. Deze prikkels worden doorgegeven aan de hersenen. Die gaan ermee aan de slag: zij verwerken de prikkels in wat ze het prikkelfilter noemen en beoordelen of er iets mee moet worden gedaan en zo ja, wat. De hersenen beoordelen de prikkels door er een prioriteit aan te geven. Dit gebeurt zowel onbewust als bewust. Als je volledig bewust was van alle prikkels die binnen komen, zou je namelijk gek worden. Een prikkelfilter kan je zien als een soort portier voor de ingang van de hersenen. Deze bepaalt of je wel/niet naar binnen mag.

Portier

Als de portier zijn werk goed doet, verloopt de prikkelverwerking goed. De portier neemt de juiste beslissingen en geeft de juiste volgorde van verwerking. Je kunt goed functioneren, ondanks het feit dat er enorm veel prikkels tegelijk geregistreerd worden. Er is hier sprake van een neutrale prikkelwerking. Als de portier te weinig prikkels binnen laat oftewel je hebt een strenge portier, dan kan er sprake zijn van onderprikkeling. Daarintegen kan een te makkelijke portier weer te veel binnen laten. Deze portier vind alles interessant, waardoor de portier de deur wijd open zet. Het wordt druk en vol in de hersenen; een ‘vol hoofd’ gevoel.

De prioriteit van prikkels kan veranderen onder invloed van de omstandigheden en van andere prikkels die zich melden. Een portier kan, wanneer je fit bent, veel beter onderscheiden wat echt van belang is en wat niet. Als je gestresst, moe of ziek bent, lukt dit minder. Er is ook zoiets van ‘voorrangsbeleid’. Een prikkel die al aanwezig was, kan niet meer zo sterk binnenkomen, als zich een andere interessante prikkels heeft aangedient.

Als je portier de prikkels niet meer goed kan selecteren en/of prikkels langzamer dan gebruikelijk verwerkt dan ontvangen de hersenen teveel prikkels. Alles komt tegelijkertijd en/of even sterk binnen. Hierdoor raakt je brein overbelast en kun je geen nieuwe informatie meer opnemen of verwerken.

Hoe herken je overprikkeling bij je kind?

• Aandacht valt weg
• Denkvermogen wordt trager
• Meer repeterdende handelingen
• Oogcontact wordt lastig
• Trage responsen
• Korte antwoorden of geen antwoorden
• Wil meer bepalen
• Sneller geirriteerd
• Stemmingswisselingen
• Ziet sneller (kleine) veranderingen
• Minder flexibel
• Sneller angstiger
• Gespannen borstademhaling
• Ogen wijder open (vangt alle signalen op)
• Gespannen spieren, schouders opgestrokken en chaotische bewegingen
• Meer in eigen wereld zitten